Arhitektonsko stvaralaštvo Josifa Najmana

Opus Josifa Najmana (Beograd, 19. 5. 1894 – Beograd, 6. 1. 1951), plodnog graditelja čija su realizovana projektanska rešenja obogatila pre svega urbani milje Beograda, ali i Skoplja, Bitolja i okoline Loznice, u celini predstavlja zaokruženo stvaralaštvo i osobeni umetnički izraz. Njegovo autorsko delo u kulturološkom, društvenom i umetničkom kontekstu odslikava glavne tokove i promene u nacionalnoj arhitektonskoj kulturi tog vremena. Sadrži pedeset sedam projekata, koliko je do danas poznato, od kojih je ukupno trideset osam izvedenih. Kvalitet i ne mali broj podignutih zdanja i industrijskih kompleksa svrstavaju ga u vodeće arhitekte u Beogradu i Srbiji prve polovine dvadesetog veka, a pogotovo među stručnjacima jevrejskog porekla. Realizovani stambeni i stambeno-poslovni objekti u stilu akademizma predstavljaju Josifa Najmana kao jednog od vodećih nosilaca francuskih uticaja u srpskoj umetnosti i kulturi, sa posebnim težištem na estetici arhitekture akademizma. Iako je bio izvan formalnog pokreta koji je promovisao modernu arhitekturu u srpskom graditeljstvu, sa njenim glavnim protagonistima imao je istovremen i paralelan razvojni put, te je svojim projektanskim radom jednako doprineo afirmaciji moderne arhitekture. Koliko je Najmanova arhitektura bila pod francuskim arhitektonskim uticajem, kada su u pitanju projektantska rešenja za objekte moderne arhitekture koji čine pretežni deo opusa, u njegovom stvaralaštvu jednako se prepoznaje i srednjoevropski uticaj, naročito u koncepciji prostornih rešenja i zatvorenoj formi arhitektonske kompozicije. Istraživanje teme disertacije obuhvatilo je sve dostupne primarne i sekundarne izvore koncentrisane u Beogradu, Parizu, Skoplju, Bitolju i Novom Sadu. Glavni istraživački tok, baziran pre svega na istoriografskom, a potom na analitičkom i uporednom metodu, odnosio se na projektantsko stvaralaštvo. Paralelno sa osnovnim istraživanjem, tumačenjem i vrednovanjem Najmanovog opusa, odvijala su se istraživanja posvećena otkrivanju biografskih podataka, školovanju, porodičnom poreklu, pojedinim manje poznatim periodima života poput perioda Drugog svetskog rata i povratka u Beograd, eventualnom političkom i društvenom delovanju. Jedan od osnovnih ciljeva istraživanja jeste da se precizno odredi obim i značaj arhitekture, stilski prepoznatljive i istovremeno neodvojive od glavnih tokova srpskog graditeljstva u periodu između dva svetska rata i u prvim posleratnim godinama. Paralelno sa vrednovanjem projektantskog opusa sagledava se Najmanova uloga u srpskoj arhitekturi u kontekstu društvenih i kulturnih okolnosti. Istovremeno, Najmanovo delo se sagledava i u okvirima arhitekture čiji su protagonisti bili domaći graditelji jevrejskog porekla. Iako je Najmanov opus nastao za nešto više od petnaest godina aktivnog projektantskog rada, hronološki okvir istraživanja obuhvatio je prvu polovinu dvadesetog veka, prateći životni i profesionalni put arhitekte.