Jugoslavija poslednji dani (1989-1992) 2 - Ljudi mržnje, zemlja smrti

O uzrocima raspada Jugoslavije još uvek postoje brojne i protivrečne ocene. Da li je ona odumrla, da li je jednostavno prestala da postoji ili je nasilno razbijena, pitanja su na koja različiti autori daju različite odgovore. U proteklim decenijama o ovoj temi napisano je više stotina članaka (u akademskim časopisima) i naučnih monografija, objavljeni su brojni izvori, a gotovo da ne postoji nijedan od značajnijih aktera jugoslovenske krize koji o tome nije ostavio svoje memoare. Svi su tragali za odgovorom na jedno osnovno pitanje – zašto je Jugoslavija nestala iz istorije?

Jednako kao i miran završetak hladnog rata, nasilni raspad Jugoslavije bio je otrežnjujuća činjenica za brojne teoretičare i istraživače međunarodnih odnosa. Događaji koji su se nakon 1989. velikom brzinom smenjivali na međunarodnoj pozornici učinili su da se pojave nove teorije i različita objašnjenja. Pojedini istraživači revidirali su svoje stavove i napustili olako date prognoze, a poneki su „slavili“ kraj istorije. Serija građanskih ratova, od kojih su oni u Sloveniji i Hrvatskoj tekli paralelno s procesom raspada jugoslovenske federacije, a rat u BiH bio neposredna posledica, predstavljala je goruću temu za mnoge teoretičare, istoričare i analitičare. Međutim, uprkos intenzivnom istraživanju ove teme, velikom broju radova domaćih i stranih autora i kvalitativnim i kvantitativnim analizama još uvek ne postoje jasni i nedvosmisleni odgovori na krucijalna pitanja koja su navedeni procesi postavili pred užu i širu javnost. Tumačenje raspada tako je postalo prepuno stereotipnih predstava uz, svesno ili nesvesno, prećutkivanje onih svedočanstava ili naučnih radova koji mogu da ospore već stvorenu konstrukciju prošlosti. Zbog toga danas istraživače čeka dugotrajan i težak posao dekonstrukcije postojećih pretpostavki, otkrivanja grešaka u argumentaciji i razdvajanja ispravnih od pogrešnih zaključaka.

Namera monografije o istoriji raspada SFRJ jeste da traga za odgovorom na pitanje zašto je došlo do toga i da li je raspad bio istorijska, sudbinska neminovnost. Ali namera nije da se „sudi“ ili „presuđuje“ akterima istorijskih događaja koji se opisuju, niti da se iznose vrednosni sudovi koji na bilo koji način mogu da budu shvaćeni kao ideološki ili pod snažnim uticajem političkog narativa sa bilo koje strane. Takođe, nastojali smo da događaje prikažemo bez nacionalne strasti („odbrana nacije“) i bilo kakvih predrasuda, ako je to uopšte moguće.

(Iz Predgovora knjige)